Wielkanoc, która jest najważniejszym świętem w tradycji chrześcijańskiej jest też świętem ruchomym które przypada w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. W tym roku jest to 21 kwietnia. To wyjątkowy czas, który łączy ze sobą obrzędy religijne i tradycje ludowe. To czas w którym obok przeżywania Zmartwychwstania Pańskiego, cieszymy się z nastania wiosny. Przygotowując się do Świąt Wielkanocnych warto zapoznać się z tradycjami, obrzędami, dowiedzieć się jakie potrawy powinny znaleźć się na Wielkanocnym stole. Oczywiście jak w każde święta na pewno czekają nas nieco większe wydatki związane z przygotowaniami do tego ważnego okresu, ale jeśli rozsądnie zaplanujemy zakupy to nie powinny być dla nas obciążeniem. Nawet skromnie przygotowane święta, ale przepełnione rodzinnym ciepłem i tradycjami będą świętami spędzonymi przyjemnie.
Świąteczne zwyczaje
Rozpoczynająca okres intensywnych przygotowań do świąt Niedziela Palmowa wiąże się z tradycyjnym poświęceniem palmy w kościele, jako pamiątki wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Palma stanowi symbol odradzającego się życia. Dawniej wykonywano ją głównie z gałązek wierzbowych, którym przypisywano właściwości uzdrowicielskie. Kiedyś uznawano, że palma postanowiona w oknie w czasie burzy ma zapewnić bezpieczeństwo, chronić przed gromami. Bazie oderwane z palemek często mieszano z ziarnem przed siewem, aby zapewnić urodzaj, połykano je również co miało uchronić przed przeziębieniem i bólem. Oprócz gałązek wierzbowych palme wykonywano również z trzciny, traw, ziół, bukszpanu lub suszonych kwiatów. Podsumowując palma wielkanocna miała chronić przed złymi mocami, chorobami i nieszczęściem. Innymi tradycjami było wyganianie Wielkiego Postu poprzez hałasowanie kołatkami lub obrzęd zwany „pogrzeb żuru i śledzia”. W związku z tym, że kiedyś rygorystycznie przestrzegano postu ograniczając swoje potrawy do żuru i śledzia, gdy nadchodził Wielki Piątek hucznie żegnano te potrawy i zakopywano garnek żuru w ziemi lub go wylewano. Śledzia z kolei przybijano do drzewa co było karą za długi pobyt na talerzach domowników. Wierzono także, że nad ranem po Wielkim Czwartku lub Piątku trzeba wykąpać się w wodzie z jeziora, rzeki, co miało zapewnić urodę, ochronę przed złem- wierzono że przez trzy dni od Wielkiego Czwartku woda ma magiczną moc, dlatego kropiono nią jedzenie, ludzi, zwierzęta, skrapiano dobytek, aby się powiększył.
Święconka i Wielkanocne potrawy
Zwyczajem, który do dziś jest praktykowany i mocno symboliczny jest obrzęd święcenia pokarmów, który odbywa się w Wielką Sobotę. Święconka powinna zostać przygotowana już w Wielki Piątek, natomiast z rana w sobotę idzie się do kościoła z koszyczkiem. Zgodnie z tradycją święconka musiała być ozdobiona haftowaną serwetką i zawierać potrawy, które znajdą się potem na Wielkanocnym stole. W koszyczku przede wszystkim muszą znaleźć się jajka, które stanowią symbol narodzenia. Kiedyś wierzono, że mają uzdrawiającą moc. Tradycją wielkanocną jest robienie pisanek, czyli jaj ozdabianych różnymi technikami. Kiedyś to zadanie należało tylko do kobiet, dziś już nie ma takich podziałów, a wspólne robienie pisanek staje się tradycyjną i zabawą łączącą wszystkie pokolenia. Jajka farbowano na różne kolory, kolor pomarańczowy/brązowy można było uzyskać farbując jajka w łupinach cebuli, kolor biały- w wodzie z octem, kolor różowy- w soku z buraka, żółty - w korze z młodej jabłoni, rumianku, zielony- w szpinaku, filetowy- w owocach czarnego bzu, granatowy- w liściach z czerwonej kapusty z kilkoma kroplami octu. Istniał zwyczaj zakopywania pisanek pod progiem domu, aby odstraszyć siły nieczyste czy też obmywania twarzy w wodzie w której gotowały się jajka święcone, aby zniknęły mankamenty urody, skorupkę od jajka święconego zgniatano też na proszek i dodawano do jedzenia. Oprócz jajek wśród poświęconych pokarmów powinien znaleźć się również: baranek- symbol Chrystusa Zmartwychwstałego, obecnie baranki formowane są z cukru, czekolady, masła, wypiekane z ciasta, mięso – symbolizujące płodność, dostatek, chrzan – jako symbol siły, masło- jako oznaka dobrobytu, sól – symbol oczyszczenia domostwa od złego, chleb-symbolizujący ciało Chrystusa, ciasto- najlepiej domowej roboty baby – symbol wszechstronnych umiejętności. Tradycja głosi, aby wracając z kościoła ze święconym pokarmem obejść trzykrotnie dom i tym samym zapewnić mu powodzenie. W Wielką Sobotę również święcono wodę, którą można było użyć w Lany Poniedziałek. Tradycyjnie po święceniu nie powinno się już sprzątać ani nic przygotowywać. Należy przeznaczyć ten czas na duchowe przygotowanie się do Zmartwychwstania Jezusa. Święconkę tradycyjnie spożywa się następnego dnia w Niedzielę Wielkanocną. Śniadanie Wielkanocne przygotowuje się uroczyście. Tradycyjnie stół przykrywamy białym obrusem, dekorujemy bukszpanem, Na środku umieszczamy święconkę, baranka wielkanocnego. Wielkanocna Niedziela to czas spędzony w gronie rodzinnym na biesiadowaniu. Wśród dodatkowych potraw które oprócz święconki powinny znajdować się na świątecznym stole, tradycyjnie pojawiają się na nim: żurek (lub barszcz biały), biała kiełbasa na ciepło, wędzone szynki, pieczone mięsa, ćwikła z chrzanem, pascha, kołacz, sernik. W Wielki Poniedziałek tradycyjnie obchodzi się Śmigus-dyngus, nazywając go również Lanym Poniedziałkiem. Kiedyś oblewano wodą panny, bowiem uważano że sprzyja to płodności, zwyczaj ten symbolizował również obmywanie grzechu i odradzanie życia. Dziś oblewają się wszyscy niezależnie od płci i wieku, symbolika również straciła na znaczeniu. Poniedziałek Wielkanocny jest dniem spotkań towarzyskich, cieszenia się wspólnie spędzanym czasem. Wśród zabaw Wielkanocnych, które kiedyś praktykowano, a które również dziś mogą stanowić ciekawą rozrywkę było turlanie jajek. Polegało na turlaniu pomalowanych jajek po pochyłej powierzchni, jajko trafione przez kolejne jajko określano jako „trafione”, a właściciel jaja które zostało trafione wygrywał jajko, monetę lub cukierka. Wierzono, że ten zwyczaj uchroni przed nieurodzajem. Stukano się również pisankami- osoba której skorupka pisanki pękła przegrywała. Dorośli z kolei zakopywali jajka w okolicy domu, a dzieci musiały je odszukać wymieniając później na różne smakołyki. Symbolem świąt jest również Zając Wielkanocny, który przynosi drobne prezenty, zazwyczaj słodycze.
Tradycyjnie przede wszystkim
Obecnie Święta Wielkanocne oprócz przeżycia duchowego to także potrawy, obyczaje, które stanowią ich nieodłączny symbol. Święta raczej wolimy spędzić w domu, niż na zagranicznych wyjazdach, w rodzinnej atmosferze, pielęgnując tradycje które wynieśliśmy z domu rodzinnego i przekazując je następnym pokoleniom. Większość z nas przygotuje pisanki (choć w dzisiejszych czasach odchodzimy od tradycyjnych form zdobienia na rzecz gotowych wyklejanek czy barwników), pójdzie poświęcić pokarmy, sporo osób zachowa post, zrobimy również przedświąteczne porządki, a następnie będzie biesiadować tak jak kiedyś przy Wielkanocnym stole. W Wielkanocy Poniedziałek zaś będziemy oblewać się wodą choćby symbolicznie. Mimo iż wiele zwyczajów odeszło już w zapomnienie, nadal większość z nas dba o to, żeby Wielkanoc była niepowtarzalna i aby kontynuować tradycje które są wyniesione z dziada pradziada. Wszystkie przygotowania do świąt pochłoną nam zapewne niemiało czasu, finansowo również mogą być dla nas obciążeniem, jednak jeśli odpowiednio zaplanujemy i przemyślimy jak chcemy je spędzić nie muszą być dla nas wcale uciążliwe, a nawet jeśli będziemy poszukiwać gotówki na przygotowanie wszystkiego tak jak byśmy chcieli możemy zasilić swoje fundusze szybką pożyczką pozabankową.
